Asgari ücrete ara zam: İktidar, muhalefet, sendikalar ve uzmanlar ne diyor? – BBC News Türkçe
Kaynak, OZAN KOSE/AFP via Getty Image
Yüksek enflasyonun alım gücünü eritmesiyle birlikte Temmuz ayında ara zam yapılmasına yönelik çağrılar artıyor.
Son olarak CHP Genel Başkanı Özgür Özel, 29 Mayıs'ta Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) ziyareti ardından yaptığı açıklamada, "Asgari ücrete bir düzenleme, bir enflasyon ara zammı yapılması için büyük bir mücadele vermek zorundayız" dedi.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan ise Mayıs'ta yaptığı bir açıklamada, "Asgari ücretle ilgili bir ara zammı konuşmak için çok erken" demişti.
CHP lideri Özel, bugün her 10 işçiden altısının asgari ücret veya ona yakın ücret aldığını belirtti ve "Haziran ayı boyunca iktidarı, asgari ücretin yeniden belirlenmesi için, Asgari Ücret Tespit Komisyonu'nu çalışmaya çağıracak bir mücadele" gerektiğini söyledi.
"Temmuz'da bir ara zam verilmemesi durumunda bunun hükümetin intiharı olacağını ve bizim de bu konuda mücadeleyi en sert şekilde sürdüreceğimizi ifade etmek isterim" diye devam etti.
Özel, 21 Mayıs'taki Pendik mitinginde asgari ücrete ara zam için işçi ve işveren örgütleriyle görüşmelere başlayacaklarını açıklamıştı:
"Sendikaların önerilerini alarak, gerekli araştırmaları gerekli çalışmaları yaparak, işçilerle, işverenlerle görüşerek, küçük işletmeler, KOBİ'ler için bu yükün onların sırtına gelmesini engelleyecek çözüm önerilerini dile getirerek asgari ücrete temmuz ayında zam alacağız."
Türkiye'de pandemi döneminde uygulanan düşük faiz politikasıyla birlikte enflasyonun yükselişe geçtiği 2022 ve 2023 yıllarında asgari ücrete temmuz aylarında ara zam yapılmıştı.
Fakat 2024 yazında enflasyonun bir önceki yıldan daha yüksek seyretmesine rağmen bir ara zam yapılmadı.
2025 başında ise asgari ücret yüzde 30 zamlandı.
BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Kocaeli Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü Profesörü ve DİSK-AR araştırmacısı Prof. Dr. Aziz Çelik, ara zamma ihtiyaç duyulmasının nedenlerinden birinin de yıl başındaki zammın yetersiz kalması olduğunu söylüyor:
"Resmi enflasyona göre 2024 sonu enflasyonu yüzde 44, 2024'ün ortalama enflasyonu da yüzde 58 iken asgari ücrete yüzde 30 zam yapıldı. Bu yüzde 14 ile 28 arasında bir eksik zam demek."
Öte yandan Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, asgari ücrete zammın geçmiş enflasyona göre değil beklenen enflasyona göre yapılması gerektiğini söylemiş ve zam miktarı açıklandığında da bunun 2025 sonu için enflasyon hedeflerinden yüksek olduğunu belirtmişti.
Merkez Bankası'nın 2025 sonu için enflasyon beklentisi halen yüzde 24.
'Yılın daha başında asgari ücret açlık sınırının altında kaldı'
BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan İstanbul Bilgi Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu da Türkiye'de son dönemdeki kur politikaları nedeniyle asgari ücretin döviz bazında yükselmiş göründüğünü fakat alım gücünde net bir kayıp yaşandığını anlatıyor:
"En önemli referans noktalarından biri, asgari ücretin açlık sınırının altında kalması.
"Önceki yıllarda asgari ücret genellikle yılın sonlarına doğru açlık sınırının altında kalırdı.
"Fakat bu yılın daha başında asgari ücret açlık sınırının altında kaldı."
Prof. Çelik, yıl içinde de enflasyon nedeniyle asgari ücretin alım gücünün düştüğünü ve yıl ortasına gelindiğinde yaklaşık yüzde 20'lik bir alım gücü kaybı beklendiğini belirtiyor:
"Bunların telafi edilmesi açısından Temmuz'da bir zam yapılması gerekir.
"Resmi enflasyonu dikkate alırsak asgari ücretin 30-35 bin bandından aşağıda olmaması gerekir ama bence daha yüksek bir miktara ihtiyaç var.
"Bir aileye iki asgari ücretin girmesi esasıyla, asgari ücret en az yoksulluk sınırının yarısı kadar olmalı."
Merkez Bankası, son enflasyon raporunda asgari ücrete olası bir zammın enflasyon açısından risk oluşturacağını yazmıştı.
Prof. Aslanoğlu da asgari ücrete ara zamma ihtiyaç olduğunu söylerken, enflasyonla mücadelenin ana unsurunun ücretlerin baskılanması olmaması gerektiğini vurguluyor:
"Para politikasının sıkılaşması, maliye politikasının çok sıkı hale gelmesi, iç talebin özellikle kamu tarafında bastırılması, ihracatta rekabet gücünü artıracak bir kur politikası uygulanması, tasarruf edebilenlerin tasarruflarını artırıcı adımlar atılması lazım.
"Bunlar olmadan sadece asgari ücreti artırmak enflasyon hikayesinin devamı anlamına gelir.
"Evet rahatlatıcı olur ama altı ay sonra yine aynı şeyleri konuşuyor oluruz."
İktidar bugüne kadar ne dedi?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bu yılki asgari ücretin belli olmasının ardından yaptığı bir konuşmada "Enflasyon oranında çok ciddi bir sapma olursa tabii ki biz de buna kayıtsız kalmaz, gerekli değerlendirmeleri yaparız" demişti.
Görevden uzaklaştırılan İstanbul Büyükşehir Başkanı Erkem İmamoğlu'nun tutuklanmasının ardından hem kur hem de yıl sonu enflasyon beklentileri arttı.
Fakat Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, enflasyon beklentisindeki artışın asgari ücrete bir ara zam yapılmasını gerektirecek seviyede olmadığını söyledi.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, 14 Mayıs'ta AKP'nin TBMM Grup Toplantısı öncesinde gazetecilerin konuyla ilgili sorularına cevaben "Asgari ücretle ilgili bir ara zammı konuşmak için çok erken. Zamanı geldiğinde gerekli değerlendirmeyi yaparız" dedi.
CHP 2024'te de asgari ücrete ara zam yapılmasını talep etmiş, CHP Genel Başkan Yardımcısı Yalçın Karatepe, Hazine Bakanı Şimşek'le görüşmüş, fakat bu talebin enflasyon hedeflerini tutturma gerekçesiyle reddedildiği paylaşılmıştı.
Prof. Aziz Çelik, bu yıl ara zam yapılması için bu talebin siyasi alanda yükseltilmesi gerektiğini söylüyor:
"Birincisi, siyasi partiler bunu dile getirmeli. İkincisi de doğrudan sendikaların, emek örgütlerinin bunu meşrulaştırması ve yaygınlaştırması önemli."
Bir talebin yaygın hale gelmesi durumunda hükümetin kararını değiştirdiğini ifade eden Çelik, "EYT meselesi böyle bir şeydi mesela, 2023'te memurlara verilen ek ödeme de böyleydi" diye örnek verdi.
"Türkiye'de asgari ücret sınırlı bir kesimin aldığı ücret değil, ortalama ücret anlamına geliyor, dolayısıyla toplumsal bir karşılığı var bu talebin."
Sendikalar ne diyor?
Yasalara göre Asgari Ücret Tespit Komisyonu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın çağrısı üzerine toplanabiliyor. Yani iktidarın onayı olmadan toplanıp bir asgari ücret belirlemesi mümkün değil.
Komisyonda işçi, işveren ve hükümetten beşer temsilci oluyor.
Bünyesinde en çok işçiyi bulunduran sendika konfederasyonu olduğu için işçileri komisyonda temsil eden TÜRK-İŞ'in başkanı Ergün Atalay, Mayıs başındaki bir konuşmasında komisyonun yapısı değişmeden bir daha komisyona dahil olmayacaklarını söyledi:
"Bizim bu günahı bir daha çekmeye halimiz, takatimiz yok. Yasa değişsin, adil bir komisyon olsun varız.
"DİSK olsun, HAK-İŞ olsun. Sadece TÜRK-İŞ olsun diye bir talebim yok. Benim yetkim yok, oy imkanım yoksa bunun vebalini, günahını ben niye çekeyim?"
BBC Türkçe'ye konuşan TÜRK-İŞ Uzmanı Enis Bağdadioğlu, CHP lideri Özgür Özel'in kendilerini 30 Mayıs'ta ziyaret edeceğini söyledi ve ekledi:
"Komisyonda işçi, işveren ve hükümetin beşer üyeyle temsil edilmesi istediğimiz sonucu vermiyor. Bu yapı değişmediği sürece komisyona katılmayacağız."
Bağdadioğlu, sendikanın asgari ücrete ara zamma dair görüşlerini de 30 Mayıs'ta Özgür Özel'le görüşmesinden sonra duyuracağını belirtti.
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) da Mayıs başında yayımladığı Ücret Kayıpları İzleme Raporu'nda, asgari ücretin alım gücünün yılın ilk dört ayında neredeyse 3 bin TL olduğunu belirtti.
Sendika asgari ücrete Temmuz'da zam yapılmasının "kaçınılmaz" olduğunu vurguladı.
DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu 28 Mayıs'ta yaptığı açıklamada, hükümete "asgari ücret başta olmak üzere bütün ücretlerin acilen arttırılması" çağrısı yaptı.
"Asgari Ücret Tespit Komisyonu acilen toplanmalıdır ve asgari ücret güncellenmelidir. Bu koşullar altında zaten son derece düşük olan bu asgari ücretle yıl sonuna kadar devam edilmesi mümkün değildir" dedi.