İran-İsrail gerginlikleri artıyor

Başlıkları ve alt başlıkları uygun şekilde kullanın.

İran-İsrail gerginlikleri artıyor: Orta Doğu'da bir toz fıçı

Düşmanlığın tarihi kökleri

İran ve İsrail arasındaki rekabet, 1979 İslam Devrimi'nden önce derinlemesine yerleşti. Özellikle devrim öncesi dönemde, ideolojik uçurumun ayatullah khinini ve İslam Cumhuriyeti'nin kuruluşu ile önemli ölçüde genişledi. Devrim, İran'ın dış politikasını temelden değiştirerek İsrail'i bir "Küçük Şeytan," Filistin topraklarını işgal eden gayri meşru bir varlık ve Batı emperyalizmi için bir vekil. Bu algı, onlarca yıllık düşmanlık için temelini sağlamlaştırdı.

• İslam Devriminin Etkisi: Khomeini'nin İsrail'e karşı ateşli söylemi Pan-İslami duygularla rezonansa girdi ve iktidarı yurt içinde birleştirmek ve bölgesel olarak proje etkisi için güçlü bir araç olarak hizmet etti. Bu duruş, Şah'ın daha temkinli yaklaşımıyla keskin bir tezat oluşturdu ve kalıcı düşmanlığa katkıda bulundu.
• Rakip Bölgesel Hırslar: Her iki ülke de bölgesel liderlik hırslarını barındırıyor ve vekil çatışmalarda ve jeopolitik manevralarda çatışmalara yol açıyor. Birbirlerini Orta Doğu'da kendi etki ve güvenlik hedeflerine ulaşmanın engelleri olarak görüyorlar.
• Filistin meselesi: İran'ın Hamas ve İslami Cihad da dahil olmak üzere Filistin grupları için değişmez desteği, çatışmayı daha da körüklüyor. İsrail bu grupları terör örgütleri olarak görüyor ve İran'ın desteğini güvenliği için doğrudan bir tehdit olarak görüyor.

Nükleer Standoff: Tehlikeli Bir Oyun

İran'ın nükleer programı artan gerilimlerin birincil itici gücüdür. İsrail, İran'ın nükleer yetenekler arayışını varoluşsal bir tehdit olarak algılar ve İran'ın nükleer silah almasını önlemeye söz verdi. İran, programının yalnızca enerji üretimi ve tıbbi izotoplar gibi barışçıl amaçlar için olduğunu savunuyor. Bununla birlikte, tam şeffaflık ve doğrulama eksikliği, geçmiş uluslararası anlaşmaların ihlalleriyle birleştiğinde, şüphe uyandırır ve çatışma potansiyelini yoğunlaştırır.

• JCPOA ve Sonrası: İran nükleer anlaşması olarak da bilinen Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA), başlangıçta İran'ın nükleer programını yaptırımların rahatlaması karşılığında engelledi. Bununla birlikte, ABD'nin 2018 yılında, Başkan Trump kapsamında JCPOA'dan çekilmesi ve müteakip yaptırımların yeniden ele geçirilmesi, İran'ın taahhütlerini kademeli olarak geri almasını sağlayarak nükleer duruşlamayı artırdı.
• İsrail'in kırmızı çizgileri: İsrail defalarca İran'ın nükleer silah geliştirmesine izin vermeyeceğini ve diplomatik çabalar başarısız olursa askeri eylemi ima ettiğini belirtti. Bu duruş, yanlış hesaplamanın veya yükselişin yıkıcı bir çatışmaya yol açabileceği güvencesiz bir durum yaratır.
• IAEA denetimleri ve izleme: Uluslararası Atom Enerji Ajansı'nın (IAEA) izleme ve doğrulama faaliyetleri, İran'ın nükleer yükümlülüklerine uygunluğunu değerlendirmede çok önemlidir. Bununla birlikte, erişim ve şeffaflık konusundaki sınırlamalar, İran'ın nükleer faaliyetlerinin gerçek doğası hakkındaki endişeleri artırmaktadır.

Proxy Warfare ve bölgesel çatışmalar

İran ve İsrail, Orta Doğu'da karmaşık bir vekalet çatışması ağı ile uğraşıyor ve çeşitli çatışmalarda karşıt tarafları destekliyor ve nüfuz için mücadele ediyor. Bu gölge savaşı bölgesel istikrarsızlığı artırır ve doğrudan yüzleşme riskine katkıda bulunur.

• Suriye bir savaş alanı olarak: Suriye iç savaşı İran-İsrail çatışması için büyük bir tiyatro haline geldi. İran'ın Esad rejimine desteği ve Hizbullah da dahil olmak üzere Suriye'deki vekalet güçlerini konuşlandırması, İsrail'in kuzey sınırı için doğrudan bir tehdit oluşturuyor. İsrail, Suriye'de İran askeri varlıklarını ve Hizbullah'a yönelik silah konvoylarını hedefleyen çok sayıda hava saldırısı gerçekleştirdi.
• Lübnan ve Hizbullah: Güçlü bir Lübnan Şii militan grubu ve siyasi parti olan Hizbullah, İran'ın kilit müttefiki ve İsrail'in büyük bir düşmanı. Hizbullah, İsrail'in derinliklerine ulaşabilen büyük bir roket ve füzeler cephaneliğine sahiptir ve bu da onu müthiş bir tehdit haline getirir. İsrail-Lübnan sınırı boyunca gerginlikler yüksek kalıyor.
• Gazze ve Hamas/İslami Cihad: İran, Gazze Şeridi'nde iki Filistinli militan grubu olan Hamas ve İslami Cihad'a finansal ve askeri destek sağlıyor. Bu gruplar sık ​​sık İsrail'e roket ve füzeler fırlatarak misilleme hava saldırılarını tetikliyor. Bu şiddet döngüsü istikrarsızlığı sürdürür ve daha geniş İran-İsrail çatışmasını körükler.
• Yemen ve Houthis: Bağlantı daha az doğrudan olsa da, İran'ın Yemen'deki Houthi isyancılarına verdiği desteği, bazıları tarafından ABD'nin önemli bir bölgesel müttefiki ve İsrail ile giderek yakın bağları olan bir ülke olan Suudi Arabistan'ı çevrelemek ve baskı yapmak için daha geniş bir stratejinin bir parçası olarak algılanıyor.

Siber Savaş: Çatışmanın Yeni Bir Boyutu

Siber saldırılar, İran-İsrail çatışmasının giderek daha belirgin bir özelliği haline geldi ve geleneksel askeri güce başvurmadan hasar ve kesintiye dayalı bir araç sunuyor.

• Altyapı Hedefleme: Her iki ülke de su sistemleri, elektrik şebekeleri ve ulaşım ağları da dahil olmak üzere birbirlerinin kritik altyapısını hedefleyen siber saldırılar yapmakla suçlanıyor. Bu saldırıların önemli ekonomik ve sosyal sonuçları olabilir.
• İstihbarat Toplama: Siber casusluk yaygın bir uygulamadır, hem İran hem de İsrail birbirlerinin askeri yetenekleri, siyasi niyetleri ve teknolojik ilerlemeler hakkında zeka toplamaya çalışır.
• Dezenformasyon Kampanyaları: Siber saldırılar da dezenformasyon ve propaganda yaymak için kullanılır, hedeflenen ülkeye uyumsuzluğu ekmeyi ve halkın güvenini zayıflatmayı amaçlamaktadır.
• Stuxnet: Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail tarafından yaygın olarak geliştirildiğine inanılan Stuxnet bilgisayar solucanı, 2010 yılında İran'ın nükleer tesislerini hedef aldı ve uranyum zenginleştirme santrifüjlerinde önemli hasara neden oldu. Bu saldırı, siber savaşın yüksek derecede güvenli sistemleri bile bozma potansiyelini gösterdi.

Amerika Birleşik Devletleri ve Bölgesel Güçlerin Rolü

Amerika Birleşik Devletleri, İran-İsrail çatışmasında, İsrail'e önemli askeri ve mali yardım sağlayarak ve güçlü bir güvenlik ittifakını sürdürüyor. ABD'nin İran'a yaklaşımı, özellikle nükleer meseleyle ilgili olarak, bölgesel dinamikleri önemli ölçüde etkiliyor.

• ABD-İsrail İttifakı: ABD'nin İsrail için değişmez desteği ilişkinin temel taşıdır. Bu destek askeri yardım, diplomatik destek ve istihbarat paylaşımını içerir.
• ABD'nin İran'a yaptırımları: ABD'nin İran'a yönelik yaptırımlarının İran ekonomisi üzerinde önemli bir etkisi oldu, bu da bölgesel vekillerini finanse etme ve nükleer hırslarını sürdürme yeteneğini sınırladı. Bununla birlikte, yaptırımların da potansiyel olarak kızgınlığı ve istikrarsızlığı artıran istenmeyen sonuçları olmuştur.
• Normalleştirme Anlaşmaları: Amerika Birleşik Devletleri tarafından aracılık edilen İbrahim anlaşmaları, İsrail ile Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn de dahil olmak üzere birkaç Arap ülkesi arasındaki ilişkileri normalleştirdi. Bu anlaşmalar bazıları tarafından İran etkisine karşı potansiyel bir bulaş olarak görülürken, diğerleri onları bölgeyi daha fazla kutuplaştırıyor.
• Suudi Arabistan'ın duruşu: İran'ın büyük bir bölgesel rakibi olan Suudi Arabistan, İsrail'i resmen tanımadı, ancak özellikle İran'ın nükleer programı ve bölgesel faaliyetleri hakkındaki ortak endişeler karşısında gizli güvenlik işbirliğine girdi.

Yükseliş için potansiyel senaryolar

Birkaç potansiyel senaryo, yanlış hesaplamadan kasıtlı saldırganlığa kadar İran-İsrail çatışmasının önemli bir artışını tetikleyebilir.

• İran nükleer tesislerinde hava saldırıları: İran'ın nükleer tesislerine önleyici bir grev, bölge için potansiyel olarak yıkıcı sonuçlarla büyük bir yükseliş olacaktır.
• Suriye'de doğrudan yüzleşme: İsrail güçleri ile Suriye'deki İran destekli milisler arasındaki çatışmaların önemli bir şekilde artması daha geniş bir çatışmaya yol açabilir.
• Hizbullah'ın İsrail'e saldırısı: Hizbullah'ın İsrail üzerindeki büyük ölçekli bir roket saldırısı tam ölçekli bir savaşı tetikleyebilir.
• Fiziksel hasara yol açan siber saldırı: Önemli fiziksel hasara veya yaşam kaybına neden olan bir siber saldırı askeri tepkiyi kışkırtabilir.
• Yanlış hesaplama ve kazara yükselme: Artan gerginlik döneminde bir yanlış hesaplama veya yanlış anlama, yanlışlıkla daha geniş bir çatışmaya yol açabilir.

Zorlama ve diyalog için zorunluluk

Derin oturan düşmanlığa ve karmaşık dinamiklere rağmen, İran ve İsrail arasında felaket bir çatışmayı önlemek için artma ve diyalog gereklidir. Bölgesel istikrara doğru bir yol bulmak, nükleer program, vekil savaşlar ve rekabet eden bölgesel hırslar da dahil olmak üzere çatışmayı körükleyen temel sorunların ele alınmasını gerektirir. Uluslararası diplomatik çabalar, iki ülke arasında iletişimi kolaylaştırmak ve güven oluşturmak için çok önemlidir, ancak bu zor olabilir. Orta Doğu'da kalıcı barış ve istikrar elde etmek için tüm paydaşların endişelerini ele alan bölgesel bir güvenlik mimarisi gereklidir. Bu tür çabalar olmadan, İran-İsrail gerginliklerinin toz fıçısı bölgesel ve küresel güvenliği tehdit etmeye devam edecektir.