Başını açtığını açıkladıktan sonra hedef alınan Berrin Sönmez: Sanırım erkeklerden ahlak, dini inanç bekleyen kalmadı ki sürekli kadınlara yükleniliyor

Toplumun ne kadar gündeminde bilmiyorum ama ömrünü İslam dinindeki ‘geleneksel, ataerkil ve Selefi-Sünni kalıplarla daraltılmış bakış açısına’ karşı söz üretmekle geçirmiş, Müslüman kadınların eşitlik talebini politik alanda da görünür kılmaya çalışmış akademisyen-yazar Berrin Sönmez önemli bir itirazı dile getirdi.

Ben de itirazının nedenleriyle ilgili bir yazı yazdım. Gelen tepkiler ( X üzerinden) üzerinden bile şu yorumu yapabilirim: Berrin Sönmez çok cesur bir kadın. Çünkü cinsiyetçi küfürler, hakaretler, entelektüel birikimine saldırılar hep kadın kimliğine yönelik.

Sönmez, Medyascope’taki yazısında kamusal alanda kadınların bedenlerine yönelik olası bir müdahaleye dikkat çekti tek başına ve başını açacağını açıkladı politik tavır olarak.

Diyanet’in 1 Ağustos tarihli, 90 bin camide okunan ‘haya ve edep’ başlıklı Cuma hutbesine neden itiraz ettiğini Berrin Sönmez’e sordum.

İşte yanıtları…

Diyanet uzun yıllardır gündeme paralel, toplumu da biçimlendirecek hutbeler yayınlar ve görevi de budur. Sizi bu son hutbede alarma geçiren ne oldu?

-Beni alarma geçiren iki temel konudan birisi haya, edep, fıtrat, iffet gibi İslamîkavramların daraltılması yoluyla Müslümanların düşünce dünyasını çölleştirme tehlikesiydi. Bu durum İslam anlayışını tahrif etme riski taşıyor.

Diğeri bu kavramların bedene indirgenerek kadına kodlanması ve aile huzuru vs.söylemiyle en az %95’i erkek olan cemaatin bu yöne sevk edilmesiydi.

“Din daima kadına had çizme aracı olarak kullanılıyor”

Diyanet nasıl bir mesaj veriyor ve neden özellikle kadınlar olduğunu düşündünüz?

-90 bin camide Cuma hutbesini dinleyenlerin çoğunluğu erkek olduğu için erkek egemen yaklaşım göreve çağrılmış gibi görünüyor. Bundan daha önemli olanı ise örtünme tavsiyesi içeren ayetlerin hemen arkasından “kurumsal yapılarda en temel ahlak ilkeleri” hatırlatması, kamu ve özel sektör kurum kuruluşlarının kadın personel üzerinde kıyafet baskısı ve başörtü teşviki/zorlaması için bir DİB tavsiyesi niteliğinde olması.

Haya, edep, fıtrat, iffet bedene indirgenen kavramlar olarak hutbede açıklanırken kadın giyimini işaret eden ifadeler kullanılmıştı. Kısa, ince, dar gibi ve bunlara estetik ve döğmeyi de ekleyebiliriz. Ki uzun yıllardır kadınlar siyasi söylemlerde, Diyanetin fetvalarında ve hutbelerinde ayrıca sosyal medya sokağının her köşe başında konuşan vaizlerin sözlerinde din daima kadına had çizme aracı olarak kullanılıyor. Sanırım erkeklerden ahlak ve dini inanç bekleyen kalmadı ki sürekli kadınlar üzerine yükleniliyor. Ya da hala eski çağlarda olduğu gibi aklı, dini, ahlakı eksik gören bir anlayış yükseliyor.

“Dinî geleneği Selefiliğe yakınlaştırma çabası içinde görünüyor”

Diyanet nasıl bir yapı, ne kadar etkili ya da etkili bir yapı mı? Çünkü deizmin arttığı yönünde bilgiler de var.

-Diyanet her zaman devletin emrinde bir kurumdu. İktidarlarla iyi geçinmesi, yasalara ve anayasaya uyumlu olması beklenen ama dini özgünlüğünü de saygıdeğer çerçeveye oturtmuş bir yapı olması tasarlandı. Ancak ucube sistemle birlikte iktidarın propaganda aygıtı haline geldi. İktidar, toplumu yeni düzenlemelere hazırlamak için medyasından filan daha önce Diyanet diliyle insanların kulağına kar suyu kaçırmak yöntemini izliyor. Hemen her hak ihlali tartışılmaya başlamadan önce Diyanet açıklamalarında bunlara rastlıyoruz. 90 bin camide toplumun kılcal damarlarına kadar nabzını tutması ve daha yerindesöyleyişle yönlendirme potansiyeli olması nedeniyle etkili. Dinî geleneği Selefiliğe yakınlaştırma çabası içinde görünüyor iktidarın din politikası ve Diyanet buna uyuyor.

AKP iktidarının aşırıya kaçtığı dini söylem, toplumda özellikle genç nesil arasında din yorgunluğu yarattı. Her şeyin dine, inanca bağlandığı, tarikat ve cemaatlerin aşırı görünür ve güçlü olduğu bu dönemde insanların dini söylem duymaktan bıktığı, gençlerin dine ilgisizleştiği görülen toplumsal değişim haline tanık olunuyor. Bu sosyolojik dönüşümü durdurmak için din eğilimini arttırma yoluna gidildi. Diyanet ve MEB, tarikat cemaatlerin uzantısı olan vakıf ve derneklerle işbirliği yaparak bu doğal sosyolojik değişimi sosyal mühendislikle tersine çevirmeye çalışıyor. Yanlış teşhis, yanlış tedavi: Din yorgunluğu daha çok din dersi ve dini söylemle giderilemez.