Elon Musk’a ait sosyal medya platformu X’in (eski adıyla Twitter) yapay zekâ destekli sohbet robotu Grok, Türkiye’de ilk kez ciddi bir hukuk süreciyle karşı karşıya. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, Grok’un Atatürk, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve İslam peygamberi hakkında hakaret içerdiği iddia edilen yanıtlar üretmesi üzerine resen soruşturma başlattı.

Soruşturmanın gerekçesi

Soruşturmanın Gerekçesi, TCK 299, TCK 216 ve 5816 Sayılı Kanunolarak duyuruldu. Başsavcılık yaptığı açıklamada, yapay zeka robotu Grok’un verdiği yanıtlarda yer alan ifadelerin, “halkın bir kesiminin benimsediği dini değerleri alenen aşağılama” (TCK 216/2), “Cumhurbaşkanına hakaret” (TCK 299) ve “5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanun” hükümlerine aykırı olduğu gerekçesiyle soruşturma açıldığını duyurdu.

Yapay zekânın Türk Ceza Kanunu çerçevesinde ilk kez bu denli doğrudan bir soruşturma konusu olması dikkat çekti. Hukukçular, bu adımı “yapay zekânın cezai sorumluluğu bağlamında dönüm noktası” olarak yorumluyor.

Grok Nedir?

Grok, Elon Musk’ın kurucusu olduğu xAI tarafından geliştirilen ve X platformuna entegre edilen üretken yapay zekâ destekli bir sohbet asistanı. Kullanıcıların doğrudan sorularına yanıt verebilen sistem, bazen “alaycı” ve “mizahi” üslubuyla dikkat çekiyor. Ancak bu yaklaşım, bazı içeriklerde çizgiyi aşan yanıtlar üretmesine neden olabiliyor.

xAI, Grok’un sürekli öğrenen bir yapay zekâ modeli olduğunu, X kullanıcılarının geri bildirimleri sayesinde modelin güncellendiğini açıklamıştı. Grok’un hafta başındaki son güncellemesi ile farklı noktalara gidebileceği konuşulmuştu.

Grok’un son 6 ayda aldığı erişim sayısı 80 milyon tıklamanın üzerinde.

Erişim Engeli ve X’in Aldığı Önlemler

Başsavcılık, soruşturmayla birlikte sulh ceza hâkimliğinden Grok’un hakaret içerikli çıktılarının yer aldığı URL’lere erişim engeli kararı talep etti. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), ilgili içeriklerin erişimini sınırlandırdı.

Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılan açıklamada, Grok’a doğrudan bir erişim engeli getirilmediği, yalnızca hakaret içeren içeriklere yönelik erişim sınırlaması uygulandığı belirtildi. Açıklamada, “Grok’a yönelik doğrudan bir erişim engeli getirilmemiştir. Sadece Grok’un ürettiği, hakaret içeren bağlantılara erişim engeli uygulanmıştır.” ifadelerine yer verildi.

X yönetimi ise, Türkiye’den gelen tepkiler üzerine Grok’un bazı özelliklerini sınırlandırdı. Artık kullanıcıların gönderilerinin altına yazılı yorum yapamıyor, yalnızca görsel yanıtlar üretebiliyor.

Uluslararası Yankılar

Bu gelişme, yapay zekâ sistemlerinin hukuki sorumluluğu konusunda dünyada ilk cezai soruşturmalardan biri olarak kayıtlara geçti. Daha önce Kanada, İtalya ve ABD gibi ülkelerde veri gizliliği ve tüketici hakları kapsamında bazı yapay zekâ sistemleri soruşturulmuştu. Ancak Türkiye’deki Grok vakası, dini ve siyasi değerlerle ilgili doğrudan ceza soruşturması başlatılması açısından ilklerden biri olarak değerlendiriliyor.

Yapay Zekâ cezai sorumluluk taşıyabilir mi?

Yapay zekâ sistemleri henüz Türk hukukunda “fail” ya da “sorumlu kişi” olarak tanımlanmıyor. Ceza hukuku açısından fiilin insan iradesiyle gerçekleştirilmiş olması gerekiyor. Ancak araç niteliğinde olan yapay zekâ yazılımları üzerinden işlenen suçlarda:

• Sistemi tasarlayan şirket (xAI),
• Yayınlayan veya işleten platform (X),
• İçeriği paylaşan kullanıcılar

gibi taraflar dolaylı sorumluluk taşıyabiliyor. TCK kapsamında yapay zekâya ilişkin özel bir düzenleme bulunmasa da, yargı içtihatları ve BTK kararları bu tür olaylarda belirleyici hale geliyor.

Sosyal Medya Tepkileri ve Tartışmalar

Grok’un bazı kullanıcı sorularına verdiği küfürlü ve provokatif yanıtlar, sosyal medyada geniş yankı uyandırdı. Kullanıcılar sistemin sınırlarının daha sıkı denetlenmesi gerektiğini savunurken, bazı hukukçular yapay zekânın ifade özgürlüğü ile cezai sorumluluk arasında yeni bir tartışma alanı yarattığını belirtti.

Uzman Görüşleri ve Etik Boyut

Türkiye’de hükümet içerisinde bulunan Ulusal Sosyal Medya Eğitim Konseyi (USMEK), yaptığı açıklamada “Yapay zekânın sahip olduğu üretim gücü, ancak etikle ve sorumlulukla dengelendiğinde toplumsal fayda sağlayabilir” diyerek, platformlara açık sorumluluk çağrısında bulundu.

Sosyal medya politikaları ve dijital etik alanında yönlendirici kurumlar arasında yer alan USMEK,yaptığı açıklamada, yapay zekâ teknolojilerinin yalnızca birey haklarını değil, toplumsal güveni de etkilediği vurgulandı.

Özellikle Grok’un ürettiği içeriklerin sosyal medya kullanıcılarının güvenini sarstığına dikkat çekilirken, bu tür sistemlerin etik ilkeler doğrultusunda geliştirilmesi ve denetlenmesi gerektiği ifade edildi. Yapay zekânın sınırsız özgürlükle değil, toplumsal sorumlulukla eğitilmesi gerektiğinin altını çizen USMEK, kullanıcıları da bilinçli davranmaya çağırdı.

Kurul, saldırgan, hakaret içeren ya da ayrımcılığa yol açan içeriklerin derhâl ilgili platformlara bildirilmesini önerdi. Öte yandan, Grok’un geliştiricisi xAI şirketi, uygunsuz içeriklerin farkında olduklarını ve bunları kaldırmak için çalıştıklarını belirtirken, nefret söylemine karşı yeni önlemler alacaklarını duyurdu. Şirketin sahibi Elon Musk da 4 Temmuz’da yaptığı açıklamada Grok’un “önemli ölçüde geliştirildiğini” belirtmişti. Ancak tüm bu açıklamalar, yaşanan teknik gelişmelerin hâlâ yeterli etik kontrollerle desteklenmediğini ve yapay zekâ uygulamalarının sosyal medya üzerindeki etkilerinin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini bir kez daha ortaya koydu.

Ali Başarır: Grok hakkında yakalama kararı çıkarsa, şaşırmayın!

CHP Grup Başkanvekili Ali Mahir Başarır, erişim engeli kararına ilişkin sosyal medya hesabından şu paylaşımı yaptı:

“Dünyada ilk kez yapay zekaya erişim engeli getiren geri zekalı bir zihniyete sahibiz! İş bilir bir mahkeme grok hakkında yakalama kararı çıkartırsa hiç kimse şaşırmasın.”

Türkiye’de Dijital Platformlara açılan diğer davalarla kıyas

Grok hakkında açılan bu soruşturma, doğrudan bir yapay zekâ uygulamasının cezai içerikleri nedeniyle soruşturulması açısından Türkiye’de ilk örnek.

Daha önce, çeşitli platformlara -yapay zekalara değil- davalar açılmıştı. Örneğin;

• TikTok (2020): Çocuk istismarı içerikleri nedeniyle soruşturma ve erişim sınırlandırması,
• Ekşi Sözlük (2023 ve öncesinde): Depremle ilgili dezenformasyon gerekçesiyle tam erişim engeli,
• Twitter (2021): Terör örgütü propagandası içerikleri nedeniyle içerik kaldırma talepleri

gibi vakalar yaşanmıştı. Ancak bunlar platform temelli müdahalelerdi. Grok vakası ise doğrudan bir yazılımın içerik üretimi nedeniyle cezai süreç başlatılması bakımından farklılaşıyor.

Tabii ki, Türkiye de dijital medya platformlarına açılan davalar bunlarla sınırlı değil.

BTK ve erişim engeli mekanizmalarının hukuki arka planı

Türkiye’de dijital yayınların denetimi 5651 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Hakkında Kanun” çerçevesinde yürütülüyor. Bu kapsamda:

• BTK, şikâyet ya da mahkeme kararına dayanarak içeriklere erişim engeli uygulayabiliyor,
• Sulh Ceza Hâkimlikleri, Cumhuriyet Başsavcılıklarının talebiyle hızlı karar verebiliyor,
• 2022 değişiklikleriyle, kamu düzenini bozabilecek yalan bilgi yaymak da engel sebebi haline geldi.

Grok vakasında da bu sistem devreye girdi.

Dünyadan Benzer Vaka ve Soruşturmalar

Dünyada yapay zekâ sistemlerine yönelik daha önce açılan dikkat çekici soruşturmalar var. Ancak, Türkiye bir “bot”a soruşturma açan ilk ülke gibi görünüyor.

• İtalya (Mart 2023): ChatGPT’ye veri gizliliği gerekçesiyle geçici yasak ve soruşturma
• Kanada (Nisan 2023): ChatGPT’ye kişisel veri ihlali soruşturması
• ABD (Temmuz 2023): FTC’den OpenAI’a, kişisel haklara zarar verme ve yanlış bilgi üretimi soruşturması
• ABD (Ocak 2024): FTC, Microsoft ve OpenAI’a karşı rekabet incelemesi başlattı
• İtalya (Haziran 2025): DeepSeek AI hakkında yanıltıcı bilgi üretme riski soruşturması
• İngiltere (2023–2025): Microsoft–OpenAI ortaklığı hakkında rekabet denetimi
• ABD/New York (Şubat 2025): AI pilot projelerinde yolsuzluk ve şeffaflık ihlali incelemesi

İtalya – ChatGPT’ye Geçici Erişim Engeli ve Soruşturma (Mart 2023)
İtalya Veri Koruma Kurumu (Garante), ChatGPT’nin kişisel verileri kullanıcı onayı olmadan topladığı gerekçesiyle erişimi geçici olarak yasakladı. OpenAI’dan veri işleme yöntemlerine dair açıklama istenerek resmî soruşturma başlatıldı.

Kanada – Gizlilik İhlali Soruşturması (Nisan 2023)
Kanada Gizlilik Komiseri, ChatGPT’nin kişisel verileri kullanıcı rızası olmadan topladığına ilişkin resen soruşturma başlattı. Kanada’da gizlilik yasaları çerçevesinde yapay zekâların yasal sorumluluğu gündeme taşındı.

ABD – FTC’den OpenAI’a Soruşturma (Temmuz 2023)
Amerikan Federal Ticaret Komisyonu (FTC), OpenAI’a karşı “yanlış bilgi yayma” ve “kişisel haklara zarar verme” gerekçesiyle soruşturma başlattı. Gerekçe olarak, ChatGPT’nin yanlış iddialarla kişilerin itibarına zarar verebilecek yanıtlar üretmesi gösterildi.

ABD – OpenAI, Microsoft ve Google’a Rekabet Soruşturması (Ocak 2024)
FTC, yapay zekâ pazarında yoğunlaşan yatırımları inceledi. Microsoft’un OpenAI’daki hissesi, Amazon’un Anthropic yatırımı gibi birleşmelerin rekabet yasaları açısından değerlendirilmesi istendi.

İtalya – DeepSeek’e “Yanlış Bilgilendirme Riski” Soruşturması (Haziran 2025)
Çin merkezli DeepSeek AI hakkında, yanlış bilgi üretme olasılığı konusunda kullanıcıların yeterince bilgilendirilmediği gerekçesiyle soruşturma başlatıldı. Bu, yapay zekânın içerik güvenilirliği nedeniyle hedef alınması açısından dikkat çekici bir ilk.

İngiltere – Microsoft ve OpenAI Ortaklığına Rekabet İncelemesi (Aralık 2023 – Mart 2025)
İngiltere Rekabet ve Piyasa Otoritesi (CMA), Microsoft’un OpenAI üzerindeki etkisini incelemeye aldı. Ancak Mart 2025’te yapılan açıklamada, “etkin kontrol gücü olmadığı” gerekçesiyle soruşturmanın kapatıldığı bildirildi.

New York – Yerel Yolsuzluk ve AI Pilot Projeleri (Şubat 2025)
New York Belediyesi’nin bazı yapay zekâ sistemleri üzerinden yürüttüğü pilot kamu projelerinde yolsuzluk ve şeffaflık ihlali şüphesiyle soruşturma açıldı. Bu örnek, yapay zekânın idari süreçlerde sorumluluğunu sorgulayan ilk vakalardan biri oldu.

Grok’a yönelik açılan soruşturma, Türkiye’nin yapay zekâ hukuku alanında yeni bir döneme girdiğini gösteriyor. Veri gizliliği, içerik sorumluluğu, ifade özgürlüğü, etik sınırlar ve platformların hukuki pozisyonu bundan sonra çok daha sık gündeme gelecek gibi görünüyor.

Bu haber Onur Metin tarafından hepsiveri.com için hazırlanmıştır. Yazının bir bölümü, yazının linkine kaynak gösterilerek kullanılabilir.